INFO VOOR OUDERS
Ook bij jonge kinderen en adolescenten kunnen we klachten en symptomen waarnemen die een gevolg zijn van ingrijpende en/of schokkende gebeurtenissen. Wanneer een gezond kind plots vreemd gedrag laat zien, is het zinvol om de vraag te stellen wat er achter dit ongewone gedrag zit. Wat is er gebeurd dat in verband kan gebracht worden met dit gedrag? Wanneer we een duidelijk of zelfs vermoedelijk verband kunnen leggen tussen de klachten van het kind en één of meerdere ingrijpende, beschadigende gebeurtenissen, kan EMDR ingezet worden als behandelmethode.
Waardoor kan een kind of adolescent getraumatiseerd worden?
Er zijn vier sporen waarlangs een kind/adolescent mogelijks kan getraumatiseerd worden:
1. Het kind/adolescent is zelf slachtoffer van de ingrijpende of schokkende gebeurtenis(sen).
- Voorbeelden van een eenmalig schokkende gebeurtenis: auto-ongeval, huisbrand, homejacking, nare medische ingreep, verloren lopen in een pretpark, bijna stikken in een stukje voedsel, hondenbeet, aanranding, verkrachting..
- Voorbeelden van meermalig schokkende gebeurtenissen: pesterijen, opeenvolgende medische behandelingen, verlating, meerdere plaatsingen in een pleeggezin, huiselijk geweld, fysieke mishandeling, seksueel misbruik, emotionele verwaarlozing…
2. Het kind/adolescent is getuige van de ingrijpende of schokkende gebeurtenis(sen).Ook dit kan eenmalig of meermalig gebeuren.
- Voorbeelden van een eenmalig schokkende gebeurtenis: een auto-ongeval zien gebeuren of een ongevalsscène zien, huisbrand bij de buren, geweld op straat, zien hoe iemand gebeten wordt door een hond…
- Voorbeelden van meermalig schokkende gebeurtenissen: verbaal of fysiek geweld tussen de ouders, vechtscheiding, ernstige ziekte van een ouder, …
3. Het kind/adolescent heeft gehoord over/gekeken naar beelden van ingrijpende of schokkende gebeurtenis(sen).
Voorbeelden : oorlogs- of rampbeelden op TV, gesprekken met leeftijdsgenoten op school over bijv. aanslagen, een horrorfilm, (aangedikte) verhalen horen over bijv. iemand die door een hond gebeten werd…
4. Het kind/adolescent heeft fantasiebeelden over rampen en enge dingen voortbouwend op gegevens (gehoord, gezien of geïnterpreteerd) die hun angsten voeden.
Voorbeelden: doembeeld van ouders die omkomen in een auto-ongeval, van een dief of monster in de kamer, van gekidnapt worden door een alien, rampbeeld over zelf gebeten worden door een hond, rampbeeld over een black-out op een toets of examen,….
Welke klachten of symptomen kunnen kinderen vertonen na een negatief beleefde gebeurtenis?
Net zoals volwassenen kunnen kinderen last hebben van intrusieve symptomen, zoals nachtmerries, flashbacks, herbelevingen, heftige reactie n.a.v. triggers. Bij de jongere kinderen kunnen deze symptomen zich uiten in hun spel. De link met de gebeurtenis is niet steeds duidelijk. Een ander symptoom kan bestaan uit vermijding: vermijden van bepaalde personen/plaatsen/gesprekken. Men merkt vaak onverklaarbare veranderingen in het humeur, de cognities en emotionele stemming, verminderde interesse in activiteiten, zich sociaal terugtrekken, minder uiten van positieve emoties. Het kind lijkt constant in een alerte toestand: prikkelbaar, woede-uitbarstingen, hyperwaakzaam, schrikreacties, concentratieproblemen, slaapproblemen…
Naast of in de plaats van bovengenoemde symptomen kunnen kinderen na een ingrijpende gebeurtenis regresseren en gedrag laten zien van een vroegere ontwikkelingsfase. Voorbeelden hiervan zijn inslaapproblemen, angsten en fobieën, dwangmatig gedrag, vaker huilen of zeuren, dagdromen, bedplassen, duimzuigen, vastklampen aan een ouder… Soms is de link tussen het gedrag en de gebeurtenis voor de hand liggend; soms is die link minder duidelijk en vereist dit een grondig onderzoek.
Vanaf welke leeftijd kan EMDR bij kinderen toegepast worden?
EMDR kan toegepast worden vanaf de leeftijd van 12 à 18 maanden. Bij de behandeling van deze jonge kinderen spelen de ouders/verzorgers uiteraard een zeer belangrijke rol. Zij zijn steeds bij de behandeling aanwezig en er wordt gewerkt met een aangepaste procedure die vertrekt vanuit het verhaal dat de ouders brengen.
Wat is de rol van ouders bij de behandeling van EMDR bij hun kind?
Hoe jonger het kind, hoe meer de ouders betrokken zijn bij de EMDR-behandeling. Bij zeer jonge kinderen zijn de ouders steeds aanwezig bij de behandeling. Meestal kennen zij immers het traumaverhaal en bij hen voelt het kind zich veilig. Zelfs bij oudere kinderen is de feedback van de ouders vaak de belangrijkste informatiebron voor de evolutie van de klachten van het kind.
Indien blijkt dat de ouder de ingrijpende gebeurtenis zelf nog niet of onvoldoende verwerkt heeft, zal EMDR eerst voorgesteld worden aan de ouder alvorens de behandeling van het kind gestart wordt. De band tussen ouder en kind is immers zo belangrijk dat het kind alles wat uitgesproken of onuitgesproken leeft binnen de gezinscontext zal absorberen. Soms is een succesvolle EMDR-behandeling bij de ouder voldoende om de klachten van het kind te laten verdwijnen.
Is EMDR zinvol voor ingrijpende gebeurtenissen die voor de leeftijd van 3 à 4 jaar hebben plaatsgevonden?
Indien er een link is of vermoed wordt tussen de huidige symptomen van het kind/adolescent/volwassene en ingrijpende gebeurtenissen in de eerste levensjaren, kan EMDR een zinvolle optie zijn. Men heeft lange tijd gedacht dat kinderen/ adolescenten/volwassenen geen psychische schade overhielden aan gebeurtenissen die hadden plaatsgevonden voor de leeftijd van 3 à4 jaar omdat ze zich die gebeurtenissen niet meer bewust konden herinneren. Onderzoek van de laatste decennia heeft echter aangetoond dat dit niet correct is. Schokkende gebeurtenissen worden toch opgeslagen in de op dat moment reeds ontwikkelde hersengebieden, m.n. het emotionele brein en het reptielenbrein, en kunnen zo blijvende gevolgen veroorzaken. Zo kunnen bepaalde symptomen ook het gevolg zijn van schokkende gebeurtenissen die de foetus tijdens de zwangerschap heeft ervaren zoals onder meer ernstige stressfactoren bij de moeder tijdens de zwangerschap, vastzitten in het geboortekanaal, (spoed)keizersnede, …. Een aangepaste EMDR-procedure wordt hierbij ingezet.
Kan EMDR ingezet worden bij ontwikkelings- en leerstoornissen?
Ja en neen. Kinderen met ontwikkelingsstoornissen (autisme, ADHD, ADD, NLD…) en/of leerstoornissen hebben vaak te maken met onbegrip, onkunde, dreigementen, pesterijen en zijn zeer kwetsbaar voor de ontwikkeling van een sterk negatief zelfbeeld… EMDR kan helpen om de schadelijke gevolgen hiervan te neutraliseren. EMDR kan echter niet de ontwikkelingsstoornis zelf opheffen.
Kan EMDR doeltreffend zijn in het geval van adoptie?
Bij adoptie is er steeds sprake van één of meerdere scheidingsmomenten en verlieservaringen. Dit kan de veilige hechting van deze kinderen met de adoptieouders en hun omgeving in het gedrang brengen, alsook het gevoel van vertrouwen t.a.v. de anderen en zichzelf. Een aangepaste EMDR-behandeling is aangewezen wat ook de leeftijd van het kind op het moment van de adoptie was.
Hoe werkt EMDR bij kinderen/adolescenten?
Meestal werkt EMDR bij kinderen en adolescenten sneller dan bij volwassenen. Dit kan wellicht verklaard worden door het feit dat het geheugennetwerk van kinderen minder uitgebreid is dan bij volwassenen en omdat hun symptomen vaak minder vastgeroest zijn.
Omdat het voor jonge kinderen vaak nog moeilijk is om de oogbewegingen te maken, kan er gebruik gemaakt worden van andere afleidende stimulatie, zoals tappen, trommelen (tactiel) of tikjes via een hoofdtelefoon (auditief).
Bij kinderen zien we vaker een lichamelijk afreageren en minder een emotioneel afreageren.
Hoelang duurt een EMDR-behandeling bij kinderen?
Het spreekt voor zich dat de behandeling van een eenmalig trauma meestal minder tijd vraagt dan de behandeling van verschillende negatieve levenservaringen. De EMDR-behandeling van een enkelvoudig trauma kan variëren van 1 à 2 sessies tot een 5 à 6 sessies. Indien er geen verbetering optreedt, dient er gekeken te worden naar andere mogelijke instandhoudende factoren. Bij herhaaldelijk trauma is het aantal sessies sterk afhankelijk van de complexiteit van de problematiek en is EMDR vaak een onderdeel van een omvattende traumatherapie.
Kan EMDR toegepast worden bij een kind datzich nog steeds in een gevaarsituatie bevindt?
In eerste instantie is het belangrijk dat het kind in veiligheid gebracht wordt. Pas nadien is het mogelijk om met EMDR te werken, in aanwezigheid van een ouder of verwijzer, afhankelijk van de situatie en de leeftijd van het kind.
Hoe snel na een schokkende gebeurtenis moet/kan men starten met EMDR?
Onmiddellijk na het meemaken van een schokkende gebeurtenis is het voorkomen van bovengenoemde symptomen normaal. Indien de initiële klachten, ondanks de steun van de ouders/omgeving, in de loop van de daaropvolgende weken echter niet verminderen en/of wanneer de ontwikkeling van het kind dreigt te stagneren, is het belangrijk om zo snel mogelijk hulp te zoeken.
Het is immers belangrijk om de gevolgen van trauma zo snel mogelijk te herkennen zodat het kind zo vlug mogelijk zijn normale ontwikkeling kan hernemen. De ouders kunnen zo hun positieve energie herwinnen en hun ouderrol op een adequate manier opnemen.
Bij wie kan u terecht voor een EMDR-behandeling van uw kind?
EMDR bij kinderen is complexer dan het lijkt. Daarom is het belangrijk dat u een EMDR-therapeut raadpleegt die een door EMDR-Europe erkende opleiding in de toepassing van EMDR bij kinderen en adolescenten heeft gevolgd. Tevens zijn voldoende achtergrond en ervaring in het werken met kinderen en jongeren van groot belang.
U vindt een lijst van Practitioners EMDR Kinderen en Adolescenten en Kandidaat Practitioners EMDR Kinderen en Adolescenten op deze website.
Cliëntenfolders zijn er in verschillende talen en voor verschillende doelgroepen : www.emdrkindenjeugd.nl.