IN SHOCK NA EEN RAMP? EMDR-THERAPIE KAN SLACHTOFFERS VAN TRAUMA SNEL EN EFFICIËNT HELPEN!
Naar aanleiding van rampen is er bij het brede publiek en de media steeds meer vraag naar de impact en het behandelen van psychische trauma’s. Gebeurtenissen zoals deze kunnen namelijk naast ernstige fysieke kwetsuren ook diepe psychologische wonden opleveren. Voorbeelden zijn flashbacks, nachtmerries en slaapstoornissen, angst, hevige schrikreacties, prikkelbaarheid en depressie die ernstig wegen op de levenskwaliteit van de persoon. De verzamelnaam voor deze symptomen noemt men ook wel PTSS of posttraumatische stressstoornis. Het is niet ongewoon dat deze klachten vaak pas verschijnen na enkele weken of zelfs maanden na de gebeurtenissen.
“Het duurde even vooraleer ik echt besefte wat er gaande was. Ik stond letterlijk aan de grond genageld en kon niet bewegen. Een groepje mensen begon actie te ondernemen en een uitweg te zoeken. Langzamerhand kwam ik uit terug uit een soort waas. Ik zag plots overal bloed en schreeuwende mensen maar ik bleef er wonderlijk kalm onder. Het was pas enkele dagen later, toen ik thuis was en het diep tot me doordrong wat er had kunnen gebeuren, dat mijn klachten zijn begonnen. Verschrikkelijke beelden bleven maar door mijn hoofd spelen, ik kon bijna geen oog meer dicht toen en moest hevig schrikken toen mijn echtgenoot achter me stond in de badkamer. Ik durfde zelfs de straat niet meer op”.
Waarom klassieke praattherapie meestal ontoereikend is
Veel mensen stappen ten gevolge van deze heftige klachten terecht naar de huisarts, psychiater of psycholoog maar krijgen daarbij – los van alle goede intenties – niet altijd de beste en meest effectieve hulpverlening. Klassieke praattherapie of medicatie kan erg ondersteunend werken maar leidt vaak niet tot een grondige aanpak van de klachten. Er bestaat echter een effectieve en veilige methode die de impact van psychotrauma op een doeltreffende en snelle manier kan aanpakken: EMDR.
“Door de klachten was ik onmogelijk in staat om te werken en mijn huishouden te runnen. Ik bracht verschillende bezoeken bij de huisarts die erg steunend was. Toch bracht de voorgeschreven medicatie en de doorverwijzing naar een hulpverlener in de buurt me niet veel verder. Ik bleef hevige angstaanvallen kennen en intense dromen met flarden van de gebeurtenis. Via een verre vriendin kwam ik toevallig bij een collega van haar terecht die werkte met EMDR.“
EMDR – een effectieve en wetenschappelijk onderbouwde methode voor de behandeling van psychotrauma
EMDR – een acroniem dat staat voor Eye Movement Desensitization and Reprocessing – is een stevig onderbouwde wetenschappelijke therapeutische methode. Meer dan 25 gecontroleerde onderzoeken en talrijke meta-analyses bewezen al de effectiviteit van EMDR en de evidentie stapelt zich nog elke week op (ook op het vlak van de behandeling van andere psychologische problemen). In verschillende universiteiten in binnen- en buitenland is er groeiende interesse in EMDR-onderzoek en onderricht. De WHO (World Health Organization) formuleerde tenslotte al in 2013 de conclusie dat cognitieve gedragstherapie en EMDR voorlopig de enige aangewezen methodes zijn voor de behandeling van trauma bij kinderen, adolescenten en volwassenen. Toch zijn nog niet alle therapeuten en artsen op de hoogte van het potentieel van EMDR en dat is erg jammer.
EMDR biedt namelijk erg grote voordelen. Zo hoeft de cliënt geen lange en pijnlijke blootstelling (exposure) te doorstaan van het traumatische incident en dient deze ook geen intense huiswerkoefeningen te maken. De behandelduur is ook doorgaans een pak korter (sommige ‘single event trauma’s’ kunnen al in twee tot drie sessies worden aangepakt) en de draagkracht van de persoon wordt bovendien minder op de proef gesteld. Cliënten beschrijven na een EMDR-sessie doorgaans niet enkel gedeeltelijke of volledige bevrijding van negatieve emoties en gewaarwordingen bij het terugdenken aan de traumatische scène, ze rapporteren ook dat het beeld zelf soms kleiner is, van kleur verandert en niet meer belastend is. Het kan tenslotte ook gebeuren dat er spontaan positieve elementen in de oorspronkelijke scène verschijnen die de cliënt een hernieuwde veerkracht geven.
Hoe verloopt een EMDR-sessie concreet?
In een standaard EMDR- therapie stel je eerst samen met de hulpverlener een tijdslijn op van alle pijnlijke of onverwerkte gebeurtenissen uit het verleden die verbonden zijn met jouw huidige klachten. In het geval van een ramp is het evenement vaak duidelijk gelinkt aan de klachten zodat er onmiddellijk aan de slag kan worden gegaan.
De cliënt wordt – heel eenvoudig uitgelegd – gevraagd om het moeilijkste beeld uit deze pijnlijke situatie in gedachten te nemen en vervolgens te focussen op de negatieve gedachte die hij of zij nu nog heeft over zichzelf inclusief zijn of haar emotie(s) en lichaamssensaties. Als het belastende geheugennetwerk op verschillende manieren is geactiveerd dient de cliënt tenslotte de vingers te volgen van de therapeut die snel van links naar rechts bewegen. Regelmatig wordt er ook gepeild naar de emotionele impact van de pijnlijke situatie in het hier en nu. De therapie is geslaagd wanneer de cliënt geen negativiteit meer ervaart bij het terugdenken aan de scène, het lichaam vrij is van spanning en er een positieve overtuiging is ontstaan die goed en waar aanvoelt voor de cliënt. EMDR-therapie is bovendien ook kosteneffectief. Na één of meerdere EMDR-sessies verliest de moeilijke situatie vaak al snel zijn negatieve impact. Cliënten rapporteren dan dat ze zich de scène nog heel goed kunnen herinneren, maar dat deze niet langer automatisch negatieve gevoelens en gedachten oproept. EMDR is dus niet zozeer een middel om met traumatische klachten om te gaan, maar een manier om problemen bij de wortel aan te pakken.
“Oorspronkelijk was ik erg kritisch over deze vreemde therapie maar dit verdween al vrij snel. De therapeut stelde me erg gerust en verwees ook naar de vele wetenschappelijke onderzoeken die er zijn uitgevoerd rond de effecten van EMDR. Ik diende kort de situatie te beschrijven en ook bij het moeilijkste beeld uit de situatie te blijven. Er werd ook gevraagd naar een negatieve gedachte die nu nog speelt als ik kijk naar de gebeurtenis. Dit was voor mij overduidelijk: “ik ben zwak”. Toen ik deze woorden uitsprak voelde ik een sterk verdriet opkomen, samen met een krop in de keel. Er werd ook gevraagd wat ik liever zou willen denken als ik terugblik op het moeilijke beeld. Dit was voor mij: “ik ben goed genoeg zoals ik ben”. De therapeut vertelde me in een latere sessie dat deze manier van werken is bedoeld om de traumatische geheugennetwerken te verbinden met positieve (adaptieve) netwerken. Mijn geloof in deze positieve uitspraak stond aan het begin van de therapie natuurlijk op een laag pitje. De moeilijkheidsgraad van het beeld, de negatieve gedachte en de lichaamssensaties waren daarentegen torenhoog. Na nog enkele vragen moest ik de vingers van mijn psycholoog volgen die van links naar rechts bewogen. Af en toe stopte hij om te kijken wat er spontaan opkwam. Een hele reeks beelden, flarden, gevoelens en een flinke druk op mijn borst borrelden snel op. Vreemd genoeg kwamen er ook af en toe pijnlijke maar ook leuke herinneringen boven uit mijn jeugdjaren. Na een tijdje vroeg mijn therapeut me om terug te gaan naar het evenement, maar ik kon het niet meer! Ik bedoel, ik zag de situatie nog wel voor me natuurlijk, maar het deed me gevoelsmatig niet veel meer. Bovendien leek ik alles te bekijken vanop een grotere afstand en zag alles er ook minder bedreigend uit. Ik herinnerde me ook nog de stem van een man die me erg had gesteund en geholpen. Natuurlijk had ik daarnaast verdriet voor alle mensen die betrokken waren, maar dat was eindelijk eens een “normaal gevoel” van verwerking. Ik voelde me daarnaast ook opgelucht dat ik het had gehaald en het had overleefd. Tegen het einde van de deze eerste sessie ondervond ik al sterke veranderingen. Mijn angst was zeer sterk verminderd en de tweede nacht kon ik zelfs voor de eerste keer in maanden terug gewoon doorslapen. Het was alsof mijn lichaam en geest iets heel zwaars had losgelaten, ik kan het nog steeds niet geloven.”
De kracht van EMDR-therapie ligt in de bijzondere combinatie van een wetenschappelijk onderbouwd plan dat bestaat uit acht veilige stappen en oogbewegingen (of andere bilaterale stimulatie). Verschillende theorieën werden reeds geformuleerd die het mechanisme achter EMDR proberen te beschrijven. Dat EMDR werkt, staat ondertussen buiten kijf, maar het exacte werkingsmechanisme blijft voor wetenschappers voorlopig nog een raadsel. Onderzoekers vermoeden voorlopig een complex samenspel van verschillende processen in het brein die een zelfhelend proces in gang zetten. In het volgende puntje leggen we dit kort uit.
Waarom werkt EMDR?
De basishypothese achter EMDR is het zogeheten AIP-model (Adaptive Information Processing model). Volgens dit model kan het brein na een traumatische gebeurtenis de informatie soms niet op een correcte manier opslagen en verwerken waardoor het geheugennetwerk – inclusief alle gevoelens en sensaties van onmacht en angst – geblokkeerd blijft in het geheugen. De persoon in kwestie blijft dan steken in een overlevingsmodus terwijl het gevaar reeds lang geweken is. Recent neurologisch onderzoek wijst ook voorzichtig in deze richting. Hersenscans voor een EMDR- sessie wijzen eenvoudig gesteld op een overactief angstsysteem en een onvoldoende koppeling met andere hersensystemen die net zorgen voor een natuurlijke emotieregulatie en integratie van pijnlijke gebeurtenissen. Hersenscans na EMDR scans tonen significant aan dat deze belangrijke verbindingen opnieuw gelegd worden en de pijnlijke herinnering zelfs op hersenniveau lijkt te zijn geïntegreerd.
Waarborg voor kwaliteit – erkende en kwaliteitsvolle training
Als je kiest voor een EMDR-behandeling is het tenslotte belangrijk een therapeut te kiezen die de langdurige opleiding heeft genoten in een door EMDR Europe erkende trainer. Om kwaliteitsvolle therapie verder te waarborgen, dient de therapeut in kwestie verder te zijn aangesloten bij de officiële EMDR Belgium vereniging. Elke EMDR-practitioner dient namelijk zijn kennis up to date te houden en voldoende opleidingscredits te halen door het volgen van aanvullende trainingen en supervisies. EMDR Belgium heeft tenslotte ook een deontologisch comité om toe te zien op de kwaliteitsvolle toepassing van EMDR in België.
Zoek je hulp naar aanleiding van de aanslagen?
Ben je betrokken geweest bij een ramp en ondervind je last van nachtmerries, flashbacks, angst, prikkelbaarheid, slaapproblemen, beelden die je niet los laten? Bezoek onze website om een EMDR practitioner te vinden: www.emdr-belgium.be of aarzel dan niet om ons te contacteren via info@emdr-belgium.be. Wij brengen je vervolgens in contact met de juiste hulpverlener.
Aanvullende informatie voor journalisten
Studies
- Studies omtrent oogbewegingen-hypotheses.
- Potentiële achterliggende mechanismen
- Overzicht van alle gecontroleerde onderzoeken en meta- analyses
- Website van EMDR Belgium
Contactgegevens
Contactpersoon interviews en informatie
Michel Lahaye lahaye.michel@gmail.com of via het secretariaat info@emdr-belgium.be